Mẹ chồng tôi – bà Năm – ngoài 70 tuổi, sống lặng lẽ sau khi chồng mất. Gần đây sức khỏe yếu đi, nhưng tinh thần vẫn minh mẫn. Một buổi sáng, bà gọi tôi lại, nhẹ giọng:
“Mẹ muốn về quê một buổi, ra cái nhà cũ thắp cho ông mày nén hương.”
Chồng tôi lưỡng lự, nhưng bà năn nỉ:
“Mẹ đi xe buýt, tầm chiều là về. Mẹ nhớ cái mùi hương ngày xưa lắm.”
Chúng tôi không nỡ cản. Đưa bà ra bến xe, dặn dò đủ điều.
Nhưng đến tối, bà không trở về.
Gọi điện không bắt máy. Sang hôm sau – vẫn không tin tức. Vợ chồng tôi tức tốc về quê, gọi họ hàng, nhờ công an, đăng tìm người mất tích.
Căn nhà cũ khóa ngoài, bụi phủ kín. Trong nhà vẫn nguyên như lần cuối rời đi – không dấu hiệu bị lục lọi.
Hàng xóm chỉ nói:
“Bà cụ có ghé thắp hương buổi sáng. Rồi đi đâu không ai biết.”
Tìm suốt một tháng. Không một dấu vết, như thể bà bốc hơi giữa nhân gian.
Rồi một buổi trưa oi ả, đúng ngày giỗ ông cụ – trưởng thôn bất ngờ đến nhà. Gõ cửa, mặt căng thẳng.
“Gia đình chuẩn bị tinh thần. Có người tìm thấy… một chiếc khăn choàng của bà cụ mắc trên cây trong vườn chuối sau đình làng.”
Chúng tôi tức tốc tới nơi.
Nhưng không phải là xác.
Bên dưới gốc chuối ấy, khi đào xuống, phát hiện một chiếc rương gỗ mục nát, chứa đầy vàng lá, sổ đỏ và… một cuốn sổ tay cũ kỹ, ố màu.
Bên trong là những dòng chữ run run của bà Năm, viết bằng bút bi:
*”Nếu các con đọc được điều này, tức là mẹ đã chọn đi theo cách của riêng mẹ.
Mẹ không mất tích. Mẹ chỉ không muốn làm phiền các con thêm nữa.
30 năm trước, chính mảnh đất này từng chôn giấu một oan hồn — là người vợ cả của bố các con, bị ruồng bỏ và chết tức tưởi.
Mẹ từng là người im lặng.
Nhưng hôm nay, mẹ chọn quay lại đây… để xin lỗi. Và để chuộc tội thay cho ông ấy.”*
Cuối cuốn sổ là địa chỉ một ngôi chùa ở tận vùng núi phía Bắc.
Chúng tôi tìm đến – và chết lặng.
Bà cụ đã xuống tóc. Làm ni cô. Giấu tên. Không nhận bất kỳ ai là người thân.
Chúng tôi chỉ được nhìn từ xa, khi bà đang quét lá sân chùa trong chiều hoàng hôn. Gió cuốn tà áo nâu sồng, ánh mắt bà an yên nhưng lặng như một lời sám hối muộn màng.
Kể từ đó, mỗi năm giỗ ông, chúng tôi đều lặng lẽ về quê thắp hương. Nhưng không còn gọi đó là “giỗ bố” nữa.
Mà là ngày nhắc nhớ… rằng có những lỗi lầm không phải ai cũng đủ can đảm gánh lấy.
Chỉ có bà – người mẹ chồng lặng thầm – là đủ dũng khí để quay đầu.
